تذكرة العلاج
مشخصات كتاب:
شماره بازيابي : ۵-۷۵۰۹
امانت : امانت داده مي شود
شماره هاي شناسايي ديگر : ۷۵۰۹/۱
سرشناسه : ميرزا بابا طبيب آشتياني، محمد مومن، قرن ۱۳ق.
عنوان و نام پديدآور : تذكرة العلاج[نسخه خطي]/ميرزا بابا محمد مومن بن محمد حسيني نخعي آشتياني
وضعيت استنساخ : لواسان، ۱۲۶۵ق.
آغاز ، انجام ، انجامه : آغاز:بسم الله الرحمن الرحيم ستايش بيقياس تحفه بارگاه حكيمي است كه كليات عالم اسباب از مفردات مشيتش مختصر نمونه ايست و نيايش حمد وسپاس تذكره دستگاه كريمي كه افراد ليل و نهار در كتابخانه ارادتش موجز نشانه ايست.
انجام:نرم سائيده با شراب استنشاق كند و جهت پاك كردن چرك قدري اندوزوت اضافه كنند.
انجامه:تمت الكتاب بتاريخ يوم دوشنبه شعبان در لواسان اتمام يافت سنه ۱۲۶۵.
مشخصات ظاهري : ۳۷۰ص.(ص.۱۴-۲۷۲)،۱۴سطر كامل،اندازه سطور:۸۵×۱۴۴؛قطع:۱۴۲×۲۱۴
يادداشت مشخصات ظاهري : نوع و درجه خط:نستعليق
نوع كاغذ:فرنگي شكري (آهارمهره)
تزئينات متن:عناوين و سرفصلها و خط كشي بالاي برخي كلمات و عبارات به شنگرف.
خصوصيات نسخه موجود : حواشي اوراق:حواشي و صفحات ۱-۱۳و۳۶۱-۳۷۰ داراي تصحيحات و يادداشت هايي مرتبط با متن نسخه و برخي فوايد،برخي دستورات غذايي مناسب ،داروهاي گياهي،مقدار و دستور تركيب آنها در درمان بيماريهاي مختلف و برخي دعاها جهت شفاي امراض مختلف است،كه به نظر ميرسد كه توسط يك طبيب نوشته شده باشد. نيز عناوين بيماريهاي هر صفحه در حاشيه به شنگرف آمده است.
معرفي نسخه : كتابي است از محمد مومن بن محمد حسيني نخعي آشتياني در دستورها و قواعد معالجات متداول قرن ۱۳ق. و آنچه معمول اطباي حاذق اين زمان با آنچه از اطباي سلف و يا استادان تجربه نموده است. كتاب در دو بخش است.ليكن مولف اين دو بخش را خود جدا نكرده است.بخش اول در علاج امراض و علامات بيماريها استو ابتدا نام بيماري،سپس علاج آن را( از صداع تا بحرانات رديه) بيان ميكند.بخش دوم، مشتمل است بر داروها و خوردنيهاي سودمند و درمان بخش است و تقريبا به ترتيب الفبايي(از آشاميدن چوب چيني تا نشوق) است.مولف از طبيبي بنام مولانا نورالله -كه رساله اي در فوائد چوب چيني دارد- و سالك الدين و حكيم مومن و نسخه هاي پدر خود گواه مي آورد.
توضيحات نسخه : نسخه بررسي شده .داراي آثار لك و رطوبت،تغيير رنگ كاغذ در لبه ها،پاشيدگي مركب.
يادداشت كلي : زبان:فارسي
تاليف براي: مولف ديباچه اين كتاب را بنام شجاع السلطنه حسنعلي ميرزا قاجار كرده است.
منابع اثر، نمايه ها، چكيده ها : دانشگاه(۹: ۸۸۷)، منزوي(۱: ۴۹۵)،مجلس(۱۹: ۱۵۴).
صحافي شده در اين مجلد: : رساله اسهاليه/احمدبن محمدحسين حسيني شريف تنكابني:هنزك،۱۲۶۵ق.2037011
موضوع : پزشكي سنتي
نشانه شناسي (پزشكي)
[بيماري ها -- درمان]
دسترسي و محل الكترونيكي : http://dl.nlai.ir/UI/24d9eeb4-4356-4cc7-a4b3-2b1bbdbeb7b6/Catalogue.aspx
عناوين اصلي كتاب شامل:
اشاره؛ [مقدمه مؤلف]؛ الصّداع الحار السّاذج ؛ الصداع البارد الساذج ؛ الصّداع الدّموى ؛ الصّداع الصّفراوى ؛ الصّداع البلغمى ؛ الصّداع السّوداوى ؛ الصّداع الرّيحى ؛ الصّداع بشركة المعدة؛ السّرسام الدّموى ؛ السّرسام الصفراوى ؛ السّرسام البلغمى ؛ السّرسام السّوداوى ؛ عاشرا؛ الدّوار؛ الكابوس ؛ الصّرع الحار؛ الصّرع البارد؛ المالخولياء الحار؛ المالخولياء البارد؛ سكته ؛ تشنج ؛ رعشه ؛ لقوه ؛ فالج ؛ زكام و نزله ؛ عشق ؛ رمد و قرحه حار؟؟؟؛ رمد و قرحه بارد؛ وجع اذن ؛ صمم ؛ رعاف ؛ ورم استرخاء لسان ؛ اورام اشفاف شفه ؛ وجع اسنان ؛ حناق الحار؛ حناق البارد؛ بحة الصوت ؛ سعال الرّطب ؛ سعال يابس ؛ ذات الصّدر؛ ذات الجنب ؛ ذات الرّيه ؛ سل ؛ خفقان ؛ غشى ؛ سوء مزاج حارّ مادى و ساذج معده ؛ سوء مزاج بارد و ساذج و مادى معده ؛ سوء مزاج يابس ساذج و مادى معده ؛ وجع معده ؛ وجع معده صفراوى ؛ وجع معده سوداوى ؛ وجع معده ريحى ؛ ضعف قوه هاضمه ؛ هيضه و تخمه ؛ نقصان الهضم ؛ اورام معده ؛ شهوت كلبى ؛ فواق ؛ اورام حار كبد؛ اورام بارد كبد؛ سوء مزاج حار كبد؛ سوء مزاج بارد كبد؛ ضعف كبد؛ قيام الكبد؛ استسقا؛ يرقان اصفر؛ يرقان اسود سياهى ؛ سوء مزاج حار طحال ؛ سوء مزاج بارد؛ ورم حار طحال ؛ ورم بارد طحال ؛ زلق و سجح معوى ؛ ذحير؛ قولنج ؛ قولنج صفراوى ؛ بواسير؛ نواصير؛ خروج مقعده ؛ سوء مزاج كلية؛ قروح كليّه ؛ ذيانيطس ؛ ورم مثانه ؛ حصاة مثانه ؛ بول الدّم ؛ سلس البول ؛ حبس البول ؛ حرقة البول ؛ نقصان الباه ؛ ادويه باهية؛ معلظّات ذكر؛ مضيقات قبل ؛ سيلان منى و وذى و احتلام ؛ سرعة انزال ؛ اورام خصيتين و قضيب ؛ فتق ؛ ورم رحم حار؛ نفخه رحم ؛ حب طمث ؛ ادرار طمث ؛ عسر حمل ؛ كثره اسقاط؛ علامات حمل ؛ دوالى ؛ داء الفيل ؛ عرق النسا؛ مفاصل حار و نقرس ؛ مفاصل بارد نقرس ؛ اورام و بثورات ؛ فلقمونى ؛ حميره ؛ سلعه ؛ سرطان ؛ خنازير؛ مل ؛ حميره نمله ؛ جرب ؛ سعفه ؛ طاعون ؛ نار فارسى ؛ قو با؛ جذام ؛ آتشك ؛ ثاليل ؛ ثاليل ؛ بهق اسود؛ كلف نمش ؛ انبات الشعر؛ تطويل شعر؛ داء الثعلب ؛ فى المسمنات ؛ تسمين بدن عجيب الفعل و مجرّبست ؛ دوائى كه عجيب الاثر؛ فى الهزال ؛ فى تحقيق ماهية الحمّى ؛ فى الحمى دق ؛ فى الحمى المطبقه ؛ فى حمى غب خالص ؛ فى المحرقه ؛ فى الحمى المواظبه ؛ فى الحمى الشّفه ؛ فى الحمى السّودائى الدّائر و اللّازم ؛ فى حمى ربع لازم ؛ فى حمى الغشى ؛ فى الحمى الوبائى ؛ فى حمى الجدرى و الحصبه ؛ فى شطر الغب و غب غير قابض ؛ فى تحقيق البحران ؛ دستور تنقيه نمودن ؛ آشاميدن قهوه چينى ؛ ؟؟؟ دستور آشاميدن عشبه ؛ دستور آشاميدن عرق خيار؛ دستور آشاميدن شير بز؛ دستور آشاميدن شير اولاغ اولاغ سفيد؛ دستور آشاميدن شير زنان ؛ دستور خوردن كوشت افعى ؛ دستور خوردن زرنيخ ؛ انكور؛ انار؛ انجير؛ آلوچه ؛ آلوزرد؛ آلوبالو؛ اسفناج ؛ ارزن ؛ ارده ؛ انجلك ؛ بادنجان ؛ پياز؛ برنج ؛ به ؛ باقلا؛ پاچه ؛ پنير؛ پودنه ؛ پسته ؛ بادام شيرين ؛ بيدمشك ؛ توت سفيد؛ توت سياه ؛ تخم مرغ ؛ ترنج ؛ تره ؛ ترخوانى ؛ ترب ؛ تيهوا؛ تمر هندى ؛ چقندر؛ جو؛ خربزه ؛ خيار سبز؛ خيار شنبر؛ خرما؛ خر كور؛ خركوش ؛ خوك ؛ خشخاش سفيد؛ دوغ ؛ ذرّت ؛ روغن ؛ ربّ انارين ؛ ربّ توت ؛ ربّ ريواس ؛ ربّ غوره ؛ زردآلو؛ زرشك ؛ زردك ؛ سيب ؛ سير؛ سماق ؛ شراب ؛ شلجم ؛ شفتالو؛ شيره ؛ شكر سفيد؛ شكر سرخ ؛ شبت ؛ شاهى ؛ شير؛ شش ؛ شتك ؛ شتر؛ عسل ؛ عدس ؛ غاز؛ غوره ؛ فرنى ؛ فندق ؛ فاخته ؛ قمرى ؛ قمريت ؛ كلم ؛ كلاب ؛ كلابى شيرين ؛ كلابى ترش ؛ كيلاس ؛ كردو؛ كدو؛ كبك ؛ كبوتر؛ كنجشك ؛ كرده ؛ كاوميش ؛ كاو؛ كرفس ؛ كاهو؛ ليمو؛ لوبيا سرخ ؛ ماست ؛ مالش ؛ مرغ ؛ ماهى ؛ ماهى روبيان ؛ مويز؛ مرزه ؛ نقاع ؛ نارنج ؛ نارجيل ؛ نان ؛ نخود؛ هندوانه ؛ هريسه ؛ ايارج فيقرا؛ ايارج لوغاز؛ ايارج جالينوسى ؛ اطريفل كشنيزى ؛ اطريفل صغير؛ اطريفل رمّانى ؛ بخور جهة صداع ؛ بخور ديكر جهة مورد نزلى ؛ بجهة زكام ؛ بخور جهة صداع مزمن ؛ بخور جهة مواد نزلى ؛ ترياق؟؟؟؛ طوطياى غوره ؛ جوارش چهارعرق ؛ جوارش عود؛ جوارش عود؛ جوارش شهرياران ؛ جوارش جالينوس ؛ جوارش سفرجلى ؛ جوارش عود ترشى معمول حقير؛ حبّ قوقايا جهة صداع ؛ حبّ سعال ؛ حب سعال ؛ حب جهة استمساك منى ؛ حب نزله ؛ حب نزله ؛ حبّ الشفاء؛ حب مرواريد؛ حب شفا در تاليف حقير؛ دواء الملك حار؛ دواء المشك بارد؛ دواء المشك ؛ دواء الكركم ؛ دواء الكركم صغير؛ چشميزج ؛ ذر داربه ؛ روغن قسط؛ سفوف تربد؛ نفوف لام ؛ سفوف مغرى ؛ سفوف مغرى بجهة رخير؛ سفوف ديدان ؛ سفوف جهة اسهال اطفال ؛ سفوف جهة حرقه البول ؛ مسنون جهة تقويه لثه دندان ؛ مسنون از تأليفات حكيم مؤمن ؛ مسنون جهة جوششهاى دهان ؛ مسنون جهة رويانيدن كوشت لثه ؛ شربت با مفتح ؛ شربت بزورى ؛ شربت استخودوس ؛ شربت بنفشه ؛ شربت غياب ؛ شربت فواكه ؛ شربت صندل ؛ شربت درد؛ شربت مفرح ؛ شربت خميرمايه ؛ شياف ؛ شياف جهة قولنج ؛ شياف ابيض جهة رمد؛ شياف اخضر؛ شياف ايار؛ ضمادى جهة مفاصل ؛ ضماد جهة قوبا؛ ضمادى كه مسكن جمع اوجاع است ؛ ضمادى كه جميع اورام حاره ؛ ضمادى كه انواع مفاصل را نافع است ؛ ضمادى كه جهة بواسير نافع است ؛ ضماد جهة تقويه معده اطفال ؛ ضماد جهة كشودن خون بواسير؛ طلائى كه شكافتن موى را سود دارد؛ طلائى كه منع انبات مو كند؛ غرغره جهة ورم لوزتين و حناق حار؛ فرزجه كه اخربع مشيمه كند؛ فرزجه جهة ادرار حيض مجربست ؛ فرزجه ديكر؛ فرزجه جهة احتياق زخم بسيار؛ فرزجه كه اعانت بر حمل كند؛ فرزجه كه در قطع خون نظير ندارد؛ قرص درد؛ قرص كافور؛ قرص كافور نوع ديكر؛ قرص كاكنج ؛ قرص طباشير مليّن ؛ قرص بنفشه ؛ قرص مسكن اوجاع ؛ قرص طباشير قابض ؛ قرص لك ؛ كحل مقوى سرمه ؛ لعوق بنفشه ؛ لعوق خشخاش ؛ لعوق زوفا؛ مطبوخ افتيمون و غاريقون ؛ مطبوخ هليله ؛ مطبوخ زوفاء جهة ربود؛ مطبوخ استخودوس ؛ مطبوخ بسفايج ؛ ماء الاصول ؛ ماء الاصول ديكر جهة سدّه جكر و سپرز؛ مسقى جهة رفع مرّة السّودا؛ مسقى جهة دفع رطوبات معده ؛ مسكنات قى ؛ معجون الملك ؛ معجون فودنجى ؛ معجون قولنج ريحى ؛ معجون كمونى ؛ معجون فلونياى ؛ معجون بر شعشا؛ معجون سورنجان ؛ معجون نجاح ؛ مفرّحات بارد؛ مفرّح ياقوتى ؛ مرهم لعاب ؛ هوجوبه جهة زخمها؛ مرهم باسليقون[2]؛ مرهم داخليون ؛ مرهم سفيدآب ؛ مرهم رال معمول اطباى هند است ؛ مرهم خل ؛ مرهم كافور؛ منضج ؛ ترنجبين منضج ؛ مسهل احتقانى ؛ مسهل احتقانى ؛ مسهل مشروب ؛ مسهل مشروب بلغم و سودا؛ نوش دارو؛ نقوح جهة رعاف ؛ نشوق جهة جراحت ؛ رساله خواص بيخ چينى